Patron

Bohater Powstania Styczniowego 1863 roku.

Romuald Traugutt urodził się 16 stycznia 1826 r. w Szostakowie.

Uczył się w gimnazjum w Świsłoczy, które ukończył ze srebrnym medalem za postępy w nauce, ze specjalnym wyróżnieniem za znajomość matematyki.

Już w młodości pragnął poświęcić się służbie wojskowej. W 1844 r. znalazł się w armii rosyjskiej. Wraz z nią brał udział w tłumieniu powstania węgierskiego w 1849 r. O tym okresie we wspomnieniach pisał: „Poznałem szlachetny charakter mieszkańców kraju węgierskiego, jako też ich prawdziwą miłość ku swej ojczyźnie.”

Innym ważnym wydarzeniem w życiu Traugutta była wojna krymska, w której brał udział

w obronie Sewastopola.

W życiu osobistym Traugutta zmieniło się dużo, kiedy jesienią 1849 r. poznał w Warszawie Annę Pikiel. W 1852 r. poślubił ją i zamieszkał w Żelechowie. W swoim pamiętniku pisał: „Uderzającej prostoty i prawdziwej dobroci serca. Po roku znajomości przekonałem się, że lepszej nad nią towarzyszki nie znajdę.”

Kolejne etapy żołnierskiej służby zaprowadziły go do Petersburga, gdzie w 1859 r. został wykładowcą w Wojskowym Instytucie Galwaniczno- Technicznym.

Pomyślnie rozwijającą się karierę wojskową przerwała tragedia rodzinna - zmarła jego babcia, żona i dwójka dzieci. W 1862 r. złożył podanie o zwolnienie z wojska. Osiadł w Ostrowiu i ożenił się z Antoniną Kościuszkówną.  Dla jego córek Anny i Alojzy, stała się ona drugą matką.

22 stycznia 1863 r. rozpoczęło się Powstanie Styczniowe, które przerodziło się
w wielomiesięczną wojnę partyzancką. Organizatorzy walki na Polesiu zwrócili się

do Traugutta z propozycją objęcia przez niego oddziału kobryńskiego.

Swe największe zwycięstwo odniósł w pierwszej bitwie, stoczonej 17 maja pod Horkami, po ostatniej 13 lipca pod Kołodnem, stawił się w Warszawie i zaoferował swe usługi Rządowi Narodowemu.  Awansowano go na generała i wysłano z misją zagraniczną do Paryża. Wtedy w swoim raporcie pisał: „Sprawa nasza, jako obrona pogwałconych praw i sprawiedliwości, znajdzie sympatię i poparcie u wszystkich ludów, u rządów zaś tam tylko, gdzie tego wymagają ich interesa”.

Romuald Traugutt po powrocie do kraju 17 października 1863 r. przejął władzę nad powstaniem. Działalność dyktatorską prowadził w ukryciu, mieszkając na Powiślu przy ul. Smolnej, podając się za kupca z Galicji Michała Czarneckiego.

Romuald Traugutt ogromnym wysiłkiem podjął próbę ratowania upadającego powstania.

Wprowadził jednolitą organizację wojsk, uporządkował organizację podziemnej poczty. By przyciągnąć lud do powstania nakazał wcielenie w życie dekretu o uwłaszczeniu chłopów - nadaniu użytkowanej przez nich ziemi. W tej sprawie pisał: „Stan szlachecki w powstaniu się zużył. Należy rozwijać pracę organizacyjną, jak i wojenną, głównie ludem i przez lud, tak wiejski, jak i miejski.”

Romuald Traugutt był człowiekiem o dużej dyscyplinie wewnętrznej. Od rana do godziny 14 i późnym wieczorem pracował u siebie w gabinecie, po południu udawał się na spotkania z dyrektorami wydziałów. Przed snem jeszcze kilka godzin poświęcał na pisanie depesz i instrukcji. Niezmienny tryb życia zachował aż do aresztowania.

Ofiarne wysiłki Traugutta nie były w stanie uratować zamierającego powstania.

Nocą z 10 na 11 kwietnia 1864 r. Romuald Traugutt został aresztowany. Ujrzawszy wchodzącą do mieszkania policję rosyjską rzekł ze spokojem: „To już…”

Najpierw przetrzymywano go w więzieniu na Pawiaku, następnie przewieziono do X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej. Z więzienia Traugutt wysyłał listy do żony, prosząc ją by nigdy nie rozstawała się z córkami: „Pragnąłbym z duszy, aby ich serca i dusze podobne twemu sercu i duszy były. Dobra jest pożyteczna, prawdziwa uczoność, nie powierzchowna,

ale ważniejsza nad to wszystko jest uczciwość.”

Romuald Traugutt został skazany na śmierć.

Wyrok wykonano 5 sierpnia 1864 r. o 10 rano, na stoku Cytadeli.

Osoba Traugutta od dnia jego heroicznej śmierci budzi uznanie dla jego bohaterskiej postawy i szlachetnych intencji. Następca i naśladowca Romualda Traugutta w walce o wolność, Józef Piłsudski, napisał:            

„To człowiek, który swą potęgą woli, swoją umiejętnością rządzenia potrafił utrzymać powstanie, i to przez najtrudniejsze, bo zimowe miesiące. Był to jedyny w powstaniu dyktator faktyczny, który na swych barkach zdołał je jeszcze przeciągnąć do wiosny. Był nim gen. Romuald Traugutt.”